Gaslighting in je relatie

‘Vroeger was ik niet zo onzeker’, vertelt Vera mij emotioneel tijdens het intakegesprek. ‘Nu twijfel ik continu aan mezelf en heb ik bevestiging nodig van mijn vriend. In het begin was hij heel vriendelijk en liefdevol maar de laatste tijd maken we om alles ruzie. Ik merk dat hij liegt en als ik hem ermee confronteert, draait hij eromheen en zegt dat ik het verkeerd zie. Ik weet niet meer wat ik moet geloven. We praten nog even door over de ruzies die ze vaak met haar vriend heeft waarin ze soms verbaal ‘met de grond gelijk gemaakt wordt’. De twijfel is zo groot dat ze denkt dat ze langzaam gek begint te worden.

Hoe kan het toch dat een volwassen vrouw met een gezond zelfvertrouwen in korte tijd nog maar een schim is van wie ze was? Herken jij je in dit verhaal dan kan je mogelijk het antwoord vinden in de term ‘gaslighting’. Deze blog gaat over gaslighting in relaties. Je leest wat de symptomen van gaslighting zijn, hoe je gaslighting kunt herkennen (checklist) en wat je kunt doen om eraan te ontsnappen.

Wat is gaslighting?

Gaslighting is een vorm van geestelijke mishandeling waardoor je gaat twijfelen aan jezelf en je verontschuldigt voor dingen die niet jouw schuld zijn. Het doel van de ander (bewust of onbewust) is om jouw zelfvertrouwen te breken en je klein te krijgen zodat de ander macht en controle over je krijgt. Hierdoor word je meestal steeds afhankelijker van de gaslighter.

De gaslighter en gaslightee samen gevangen in een patroon

De gaslighter komt zowel voor in relaties, als tussen ouders en kinderen en leidinggevende en medewerkers of collega’s. Hoewel er ook vrouwen zijn die gaslighten, wordt dit meestal door mannen gedaan. Belangrijk om op te merken is dat een gaslighter altijd een gaslightee (de persoon die gegaslight wordt) nodig heeft om zijn spel te kunnen spelen. Iemand die de relatie heel graag wil behouden zal heel ver gaan en veel accepteren. Ze plaatst haar partner op een voetstuk  en accepteert dat ze slecht behandeld wordt. Dit impliceert dat iemand die weliswaar de relatie inging met een gezond zelfvertrouwen, toch een onderliggend probleem kan hebben met haar zelfbeeld en/of dat er sprake is van een onveilige hechtingsstijl.

Waar komt de term gaslighting vandaan?

Er is geen Nederlandse term voor het woord gaslighting. De term gaslight is ontleend aan de film Gaslight uit 1944 waarin een man probeert zijn echtgenote te laten geloven dat ze gek wordt. Zo dimt hij de gaslampen in huis op willekeurige momenten. Omdat hij ontkent dat er iets geks in huis gebeurt, gaat zijn vrouw steeds vaker geloven dat ze het verkeerd ziet.

Gaslighting gebeurt vaak zo subtiel dat je het niet direct doorhebt

Het spel van gaslighting is vaak subtiel en vindt plaats in verschillende fasen waardoor je in de eerste fasen wellicht niet zo bewust bent dat wat er gebeurt in je relatie eigenlijk niet normaal is. Iemand die gaslight is in eerste instantie heel charmant en heeft veel aandacht voor je. Pas wanneer je gaat twijfelen aan jezelf, ‘verbeeld ik het me nu?’ of ‘ben ik nou gek’, zit je er al middenin. Dan ontstaat schaamte omdat je jezelf en je gedrag niet meer herkent. Daardoor zijn veel mensen geneigd niet te praten over wat zich thuis afspeelt en kan het probleem heel lang verborgen blijven. Mensen die hoogsensitief (HSP) zijn, hebben eerder in de gaten dat iemand liegt en de waarheid verdraait.

Een gaslighter leidt je af van het werkelijke probleem

Een belangrijk kenmerk van dit patroon is dat de gaslighter het altijd zo weet te draaien dat het aan jou ligt. Stel bijvoorbeeld dat je je partner hebt betrapt op een leugen en je confronteert hem daarmee, dan zal de gaslighter niet ingaan op de inhoud maar zal zeggen dat je hem niet vertrouwt of dat je spoken ziet. Daarmee heeft hij je afgeleid van het werkelijke probleem en geeft hij jou het gevoel dat er wat mis is met jou. In eerste fasen heb je nog het idee dat dit niet klopt, maar in latere fasen is je zelfvertrouwen dusdanig afgebrokkeld dat je hem gaat geloven. Waar je eens vertrouwde op je gevoel is dat vertrouwen vaak compleet weg.

Je gaat je steeds meer aanpassen

Een gevolg is dat je je als gaslightee steeds meer gaat aanpassen aan de gaslighter. Als je bijvoorbeeld bekritiseerd wordt op je kledingstijl (‘Peter vond ook dat het je niet staat’), koop je andere kleding in de hoop dat dat meer in de smaak valt om zo de liefde en relatie te behouden. In sommige gevallen geeft een gaslighter de gaslightee zo’n slecht gevoel over zichzelf dat die gaat geloven dat zij alles moet doen om de gaslighter de behouden omdat er immers niemand anders is die van haar zal houden.

Hoewel een gaslighter zich vaak superieur gedraagt en jou het gevoel kan geven dat jij en jouw behoeften er niet toe doen, zit er onder die harde buitenkant een diepe onzekerheid en vaak een zeer negatief zelfbeeld. Er wordt ook wel gesproken over ‘verborgen narcisme’.

Word jij gegaslight?

Open hier de checklist en kom erachter of je gegaslight wordt.

Wil je ontsnappen aan gaslighting?

Herken je de situatie waarin je zit als gaslighting en wil je daaraan ontsnappen? Bedenk dat je altijd een keuze hebt en dat er altijd (minstens) 2 mensen nodig zijn om te kunnen gaslighten.

De volgende 4 stappen kun je zetten wanneer je besluit er niet meer aan mee te doen.

1. Wees je bewust van het patroon

Wanneer je je bewust wordt van een patroon, is het moeilijk om je niet meer bewust te zijn. Nu je het dus weet, kan je jezelf makkelijker observeren in situaties met de gaslighter. Hoe vaker je jezelf observeert, hoe minder vat de gaslighter op je krijgt.

2.Red jezelf, niet de gaslighter

Wanneer je besluit om geen gaslightee meer te zijn, zal de gaslighter in eerste instantie proberen zijn controle op jou te houden. Dit kan gepaard gaan met veel boosheid en onredelijkheid. Het vraagt intensieve therapie om te stoppen met gaslighten. De strategie om de gaslighter al jouw liefde en aandacht te geven, werkt niet. Als je het patroon met de gaslighter wilt doorbreken, dan zul je zelf moeten stoppen met ingaan op de beschuldingen, ontkenningen, leugens etc. Ook zul je niet moeten laten blijken dat de bekritisering en nare opmerkingen jou raken. Ook bij verborgen narcisme is een reactie van jouw kant namelijk voeding om door te gaan. Daarom heeft een gaslighter confronteren met zijn gedrag weinig zin.

Je kunt de ander niet veranderen, maar wel hoe je zelf reageert. Je hebt altijd een keuze, hoe moeilijk dit ook is. Veranderen kan overigens pas als iemand dit stuk in zichzelf herkent en erkent. Zolang een gaslighter blijft ontkennen dat dit is wat hij doet, zal therapie geen oplossing zijn. Een gaslighter confronteren heeft vaak niet het gewenste effect.

3. Praat erover

Praat met iemand die je vertrouwt over de gaslighting in je relatie. Vaak raak je als gaslightee geïsoleerd van de buitenwereld. Door schaamtegevoelens ben je geneigd je terug te trekken. Daarnaast neem je je partner in bescherming door juist niet te vertellen wat er speelt of het voor hem op te nemen. Vaak speelt hierbij de hoop mee dat het toch nog goed kan komen tussen jullie waarbij je niet wilt dat je omgeving een negatief beeld van hem krijgt.

Door erover te praten, kan je je sterker gaan voelen. Zeker wanneer de ander je helpt onderzoeken wat er nu precies speelt. Ook kan iemand je helpen om de werkelijkheid leren te onderscheiden van de verdraaiing waardoor je je kan gaan losmaken van het idee dat het allemaal aan jou ligt waardoor je je grip op de werkelijkheid terugkrijgt.

4. Werk aan je eigen zelfvertrouwen en kracht

Afhankelijk van de fase van gaslighting waarin je zit, kan je zelfvertrouwen een flinke deuk hebben opgelopen. In de meest extreme situaties kan een gaslighter jou ervan hebben overtuigd dat je niets voorstelt en dat niemand op je zit te wachten. Hierdoor ben je compleet aan de gaslighter overgeleverd.

Werken aan een positiever zelfbeeld en zelfvertrouwen is de belangrijkste stap die je kunt zetten. Wanneer je gaat zien dat je liefde en bevestiging uit jezelf kunt halen in plaats van bij je partner, zal je minder vatbaar worden voor toekomstige gaslighting. 

Wanneer je eenmaal steviger in je schoenen staat, neem dan je relatie nog eens onder de loep. Wil je je relatie nog een kans geven en is de gaslighter bereid om hulp te zoeken?

Een gaslightee is soms bang om verlaten te worden en houdt daarom het ongezonde patroon in stand. Meer weten over verlatingsangst; oorzaken, gevolgen en aanpak? Lees dan hier het artikel.

Wat ik je bied

Heb je het gevoel dat er gaslighting speelt in jouw relatie en wil je hierover met een onafhankelijk iemand van gedachte wisselen? Of wil je aan de slag met je zelfvertrouwen? Maak dan hier een afspraak voor een gratis kennismakingsgesprek. Ik help je graag op weg.