Heb jij ook zo’n kritische innerlijke stem die wie je bent en wat je doet met de grond gelijk maakt?
Die snoeihard is in zijn commentaar over hoe je eruitziet. Over wie je vrienden zijn (als hij al denkt dat je ooit vrienden krijgt). En hoe je presteert. En hij weet het zeker: binnenkort val je door de mand.
Wat je ook probeert, het is een stem die je niet stil krijgt.
Die stem is je Innerlijke Criticus. En wat hij zegt, kan pijnlijk zijn.
De meeste mensen die ik spreek hebben veel last van hun Innerlijke Criticus en willen zo snel mogelijk van hem af.
Misschien heb je ook wel eens geprobeerd om hem weg te drukken en kwam je erachter dat de kwetsende opmerkingen daardoor alleen maar heviger werden. De Innerlijke Criticus bezorgt je veel onzekerheid, spanningen en leed. Tijd om eens een onderzoekje te doen naar de Innerlijke Criticus. In deze blog lees je wie de Innerlijke Criticus is, hoe hij ontstaan is en wat de taak is van deze kritische stem. En je leest waarom je maar beter kan leren leven met je Innerlijke Criticus.
Zelf heb ik dus ook een Innerlijke Criticus. In november kwam hij zelfs veelvuldig langs. Na mijn Covid-besmetting liet hij me weten dat hij het ongelófelijk vond dat juist ik me had laten besmetten. En dat ik een slappeling was dat ik niet met een beetje vermoeidheid gewoon kon werken. Ik was een teleurstelling voor al mijn klanten. Gelukkig waren mijn klanten, met wie ik soms een afspraak meer dan eens heb moeten verzetten, een stuk begripvoller dan mijn Innerlijke Criticus. 😄
Wat zegt de innerlijke criticus?
De Innerlijke Criticus is te herkennen aan het directe, kwetsende commentaar, zoals:
- Je bent lui.
- Je bent dik. Die jurk of broek kan echt niet.
- Je bent niet aardig genoeg.
- Je bent egoïstisch.
- Je bent saai. Niemand wil met jou bevriend zijn.
- Jouw prestaties lijken nergens naar. Nog even en je valt door de mand.
Een bus vol ikken
Hoewel het lijkt alsof jij degene bent die jouw leven leidt en af en toe bezoek krijgt van je Innerlijke Criticus, wordt je leven eigenlijk geleid door die ikken of subpersonen die in jou de boventoon voeren: je primaire subpersonen. Zij bepalen voor een groot deel je gedrag en hoe anderen jou zien. Je leven kun je zien als een Innerlijke bus, zelf zit je achter het stuur en de subpersonen zijn de passagiers van je bus. Als ze de kans krijgen, nemen ze het stuur over om vervolgens de richting op te gaan die zij willen. De Innerlijke Criticus is een van je primaire subpersonen. Andere veelvoorkomende subpersonen zijn de Pleaser, de Drammer, de Perfectionist.
Hoe ontstaan subpersonen?
Bijna al onze primaire ikken ontstaan in onze kindertijd. Als baby ben je na je geboorte volledig afhankelijk van je opvoeders en zal je alles doen om te overleven. Als je nog klein bent is dat bv door te huilen als je honger hebt of verschoond moet worden en te lachen als je blij bent en aandacht wilt. Als je ouder wordt, maar nog steeds kind, merk je dat sommige kanten van jou graag gezien worden door je ouders, andere opvoeders en leraren. Andere kanten van jou krijgen minder aandacht en waardering of worden soms zelfs afgekeurd. Om jezelf te beschermen tegen afkeuring, afwijzing en gekwetst worden, komen de verschillende subpersonen in je leven.
Zo weet de Pleaser bijvoorbeeld dat je veel waardering krijgt als je aardig bent en veel voor anderen doet. Of de Perfectionist die kan rekenen op de goedkeuring van je omgeving als je alles perfect en netjes aanpakt. De perfectionist in jou voorkomt dus op die manier dat je afgewezen en gekwetst wordt.
Sommige van je ikken worden primair, en staan dus in jouw leven op de voorgrond. Andere ikken (het tegenovergestelde van je primaire ikken) raken verstoten of komen in het geheel niet tot ontwikkeling. Vaak ontstaan problemen wanneer het gedrag van je primaire ikken niet langer helpend is. Zo kan de combinatie van een Drammer, een Pleaser en een Perfectionist leiden tot overspannenheid of een burn-out. Vaak is het dan zo dat de verstoten kant (nog) niet in beeld is en dus ook niet beschikbaar is om in te zetten. Er is dan dus weinig balans.
Het ontstaan van de Innerlijke Criticus
Op dezelfde manier ontstaat de Innerlijk Criticus in jou, maar deze subpersoon heeft wel een hele bijzondere manier om jou te beschermen tegen gekwetst worden. Je Innerlijke Criticus komt in je leven wanneer je op een leeftijd komt dat je begrensd wordt. Maar ook wanneer je te maken krijgt met regels, wanneer je niet (meer) alles mag van je ouders. En wanneer je bekritiseerd wordt.
Om je te beschermen tegen de kritiek en afwijzing van de buitenwereld neemt de Innerlijke Criticus een schot voor de boeg. Hij bekritiseert je zodanig dat hij hoopt te voorkomen dat anderen jou kunnen bekritiseren. Dus door bijvoorbeeld te zeggen dat je er niet uitziet in de kleding die je draagt, hoopt de Innerlijke Criticus te bereiken dat je je gaat omkleden zodat anderen niets over je kleding zullen zeggen. Of door te zeggen dat niemand bevriend met je wil zijn, beschermt hij je tegen de teleurstelling wanneer dit werkelijk zo blijkt te zijn. Voorkomen is volgens de Innerlijke Criticus beter dan genezen.
In wat de Innerlijke Criticus tegen je zegt, kan je vaak de stem herkennen van een van je ouders of andere opvoeders. Zo vertelt mijn Innerlijke Criticus mij dat ik absoluut geen witte broeken mag dragen in de winter maar liever ook niet in de zomer. Ook ‘hoog water in de polder’ kan echt niet in zijn ogen. Blauw met zwart combineren? Dat kan ook eigenlijk niet. Zo kan ik nog een tijdje doorgaan. Hoe sterker de veroordelende stemmen waren toen we opgroeiden, hoe sterker je Innerlijke Criticus wordt. Wellicht waren je ouders niet kritisch op jou, maar hoorde je ze wel oordelend praten over de buitenwereld. Ook dit kan leiden tot een sterke Innerlijke Criticus.
De functie van de Innerlijke Criticus
Hoe kritisch of schadelijk het commentaar van de Innerlijke Criticus ook is, toch heeft het een functie en hij doet dit niet voor niks. Hij beschermt je kwetsbaarheid, je innerlijke kind, omdat je dit zelf niet doet en hij ook het gevoel heeft dat je dit niet gaat doen. Het heeft dus geen zin om je Criticus te bekritiseren of weg te drukken. Hij slaat dan nog harder terug. Als dit niet werkt, wat dan wel, vraag je je misschien af. Vriendschap sluiten met je Innerlijke Criticus!
3 stappen om te leren leven met je Innerlijke Criticus
1. Word je bewust van je subpersonen
Vriendschap sluiten met je Innerlijke Criticus begint met je bewust te worden van je verschillende ikken. Tot nu toe dacht je misschien dat jij zelf al die ikken was. Nu het meer tot je doordringt dat je uit verschillende subpersonen bestaat, kan je ze ook gaan opmerken. Observeer wie in jou het hoogst woord voert. Hoe klinken de subpersonen en hoe voelen ze aan in je lichaam? Een methode om in gesprek te gaan met de verschillende kanten in jezelf is Voice Dialogue. Belangrijk onderdeel daarvan is dat je meer bewustwording ontwikkelt en niet meer samenvalt met de ikken. Meer informatie over Voice Dialogue vind je hier.2. Gebruik het omzettingsprincipe
Hal en Sidra Stone ontwikkelden in de jaren ’70 de Voice Dialogue methode en werkten met de Innerlijke Criticus vanuit het omzettingsprincipe. Dit omzettingsprincipe is het vermogen om de pijn, veroorzaakt door de aanvallen van de Criticus, om te zetten in begrip voor de onderliggende bezorgdheid en angst die zijn aanval veroorzaakt. Leer een aanval van je Criticus zien als noodkreet. Het is een signaal dat hij zich onzeker voelt, zich ongerust maakt of bang is over iets wat je denkt, voelt of wil doen. Vraag je je dus af wat die zorg precies is en waartegen hij je probeert te beschermen.
3. Hou een dagboek bij
Wanneer je wat meer bekend bent hoe de verschillende subpersonen klinken en aanvoelen, dan kan het zinvol zijn om een dagboek bij te houden van het commentaar van je Criticus. Je kunt in dit dagboek zelfs een dialoog met hem voeren. Zo kun je de Innerlijke Criticus dus vragen waarom hij bezorgd is en hoe je ervoor kan zorgen dat hij zich minder bezorgd voelt. Zo leer je je Innerlijke Criticus beter kennen en zijn grip op jou verkleinen.Lees verder
Is je interesse gewekt en wil je verder lezen? Kijk dan hier voor een blog die ik schreef over Voice Dialogue, de methode om met je ikken in gesprek te gaan. Hier lees je meer over wat je kunt verwachten tijdens een Voice Dialogue sessie. Lees hier waarom we zo bang zijn voor wat anderen van ons vinden.
Wat ik je bied
Tegenover je Innerlijke Criticus staat een milde, compassievolle kant van jezelf. Deze vaak verstoten kant kan helpen om minder last te hebben van je Criticus. Heb jij een kwetsende Innerlijke Criticus die jou belemmert om ontspannen te leven of te werken? Die jouw zelfvertrouwen ondermijnt?
Wil jij onder begeleiding beter leren omgaan met je Innerlijke Criticus en je andere ikken en meer balans vinden? Kijk dan hier voor het coachtraject of plan direct een gratis kennismakingsgesprek.
Bron: De Innerlijke Criticus ontmaskerd – Hal & Sidra Stone (2016)
